قانون پارتو یا قانون 80 به 20 چیست ؟

قانون پارتو چیست؟

بسیاری از اصول و تعاریف در دنیا وجود دارند که شاید با دانستن آن ها بتوانیم تغییر بزرگی به زندگیمان بدهیم. مثل قوانین و اصولی که به ما کمک می کنند از زندگی استفاده بهتری بکنیم. علت پیدایش بسیاری از زمینه های علمی هم همین مساله است که چگونه از فرصت محدودِ زیستن و منابعِ در دسترسمان بیشترین منفعت را ببریم. اصل پارتو یکی از این قوانین است که در هر بعدی از زندگی قابل تعمیم و استفاده می باشد. در سال 1896 اقتصاددانی ایتالیایی به نام ویلفرد پارتو اصلی را بیان کرد که گرچه به لحاظ علمی ثابت نشده است، اما از نظر تجربی نمود بسیاری در جنبه های مختلف زندگی دارد. پارتو معتقد بود تنها 20 درصد از امور 80 درصد از نتایج را رقم می زنند. برای مثال 20 درصد از مردم 80 درصد از کل ثروت دنیا را در تملک خود دارند. یا 20 درصد از کارهایی که انجام می دهیم باعث 80 درصد از درآمدی می شود که داریم. اصل پارتو را با نامِ قانونِ 20/80 هم می شناسند. در برخی از متون عبارت های "قانون اندک بخش حیاتی" و "اصل تُنُکی فاکتور" را نیز به عنوان اصل پارتو می بینیم. در ریاضیات اصل پارتو را با نام قانون توزیع نامتقارن یا قانون توزیع پارتو می شناسیم. زندگی روزمره نیز شواهدِ بسیاری از تاثیر این اصل را در بر دارد و به راحتی می توانیم از آن برای افزایش راندمان کارهایمان استفاده کنیم.

دکتر یوران و اصل پارتو:

دکتر یوران طی سال های 1930 الی 1940 در امریکا اصلی با نامِ "اندک بخش حیاتی و بخش عظیم بیهوده" را معرفی کرد که همان اصل پارتو بود. او تحقیقات خود را مورد توسعه و بررسی قرار داد. تا جایی که نزدیک بود قانون پارتو را با نام وی جایگزین کنند. پارتو این اصل را با مشاهده سرمایه دارانِ ایتالیا در دوره حیات خود بیان کرد. چرا که 20 درصد از کل مردمِ ایتالیا 80 درصد از زمین های این کشور را تحت مالکیت خود داشتند. اما یوران این اصل را در مشاهده محصولات معیوب تولیدی به این نتیجه رسید و اعتقاد وی بر این بود که 20 درصد از نقص هایی که در محصولات وجود دارد، 80 درصد از مشکلات را ایجاد می کنند. 

اصل پارتو چه کاربردی دارد؟

همان طور که پیشتر ذکر شد، بشر برای استفاده بهینه از زمان و منابع ناچار به مدیریت زمان و برنامه ریزی است. در این بین جایِ خالیِ یک معیارِ کاربردی برای تعیین اولویت های کاری احساس می شود. این جای خالی را می توان به کمک اصل پارتو پر کرد. اگر بدانیم تنها 20 درصد از کارهای روزانه مان ما را در رسیدن به 80 درصد از نتایج مد نظرمان یاری می دهند، طبیعتا این امور را در اولویت می گذاریم و بابت انجام ندادن سایر کارها کمتر به خودمان سخت می گیریم.

طبق این اصل هر چیزی، از امورات روزانه تا مشتریان، سرمایه داران و ... شامل دو قطب است، یک قطب شاملِ 20 درصد حیاتی و قطب دیگر مجموعه ای از 80 درصد بیهوده. حتی در پروژه ها هم تنها 20 درصد از کارها 80 درصد از منابع و زمان را مصرف می کنند. اصل پارتو همواره اشاره می کند که تمرکزمان را روی آن 20 درصدِ سودمند بگذاریم و از آن بخش نهایت استفاده را بکنیم. یکی از حوزه هایی که اصل پارتو در آن بسیار ثمربخش و مفید است، زمینه کسب و کار است. باید روی 20 درصد کارمندانی که 80 درصد سود سازمان حاصلِ کار آن ها است، تمرکز کرد. همچنین باید 20 درصد از کارهایی که 80 درصد نتیجه و سود در بر دارند را در اولویت بالا قرار داد.  در گذشته نظام سنتی کسب و کار و مدیریت بر این پایه بود که هر چه سخت تر کار کردن نتیجه ای بهتر دارد. امروزه این موضوع تا حد زیادی مورد بازبینی و بررسی قرار گرفته و حالا هوشمندانه و خلاقانه کار کردن برتر از زیاد کار کردن به شمار می رود.

یکی از نمودهای اصل پارتو در کسب و کارها این است که 80 درصد مشکلات و نقصان های کسب و کار زیر سر 20 درصد از افراد است و باید آن 20 درصد را کنترل کرد. همان گونه که 80 درصد از کارهای هر شرکتی تنها توسط 20 درصد از افرادِ سازمان انجام می شود. لازم به ذکر است که یافتن این بیست درصدی ها کار چندان آسانی نیست، چرا که بسیاری از افراد با ترفندهای خواسته یا ناخواسته از دید مدیران دور می مانند و همواره به اشتباه تصور می شود عده ای بسیار کار می کنند و بازده مطلوبی هم دارند، و عده ای نیز به اشتباه کم بازده به نظر می رسند. در اولین گام باید شناخت خوبی نسبت به کارکنان پیدا کنیم و در گام بعد بر اساس ویژگی های شخصیتیِ کارکنان می توانیم با هر مجموعه ای متناسب با ساختار شخصیتی وی برخورد کنیم و از تنبیه و تشویق و پاداش و ... برای بهبود روند کار و افزایش بهره وری استفاده کنیم.

نمودار پارتو چیست؟

برای استفاده بهتر از قانون پارتو می توانیم از نمودار پارتو بهره بگیریم. این رسم شاملِ دو نمودار میله ای و خطی است. نمودار میله ای نزولی و نمودار خطی صودی است. چرا که محور عمودی سمت راست که مربوط به نمودار خطی است درصد فراوانی تجمعی مولفه های محور افقی را در بر دارد. محور عمودی سمت چپ نیز فراوانی هر کدام از مولفه های روی محور افقی را نشان می دهد.

نمودار پارتو در حوزه کنترل کیفیت نشان دهنده عوامل اصلیِ نقص و شکست و همچنین علل شکایت مشتریان است. این نمودار شمای کلیِ عوامل و مولفه های دخیل در مساله را به صورت مقایسه ای به دید تصمیم گیرندگان می رساند و می تواند یکی از ابزار مفید برای مشاهده شرایط مساله باشد. دخیل شدن قوه بصری در تصمیم گیری می تواند تاثیر به سزایی در نتیجه گیری نهایی مدیران داشته باشد.

با استفاده از اصل پارتو چه ترفندهایی را برای بهبود بهره وری در نظر بگیریم؟

1. به عنوان مدیر و رهبرِ یک کسب و کار، اجازه دهیم کارمندان خودشان 80 درصد تصمیمات را بگیرند، چرا که با این کار در مسئولیت کار سهم بیشتری پیدا می کنند و موثرتر عمل می کنند. بی شک در این حالت دغدغه کارکنان برای داشتن نقشی بهتر و مفیدتر افزایش پیدا می کند و شاهد بازخورد بهتری خواهیم بود.
2. برای کارمندان نمونه و فعال زمان و منابع بیشتری قرار دهیم. این نوع از کارمندان می توانند 80 درصد نتایج مطلوب را برای کسب و کار فراهم کنند، پس اختصاصِ منابع بیشتر و توجه متناسب به آن ها بازدهی را بالا میبرد. همچنان که صرف انرژی، زمان و منابع مازاد برای کارمندانی که جزو 80 درصدِ کم بازده هستند به نوعی هدر دادن منابع محسوب می شود.
3. مدیرانِ کارآمد 80 درصد زمان را به هدایت و رهبری تیم خود اختصاص می دهند. این مدیران زمانِ بیشتری را برای همفکری و شنیدنِ صحبت کارکنان صرف می کنند تا مشکلات و مسائلِ مربوط به کارمندان برطرف شود و در نتیجه امور در بستری کنترل شده و منظم جلو روند.
4. در بسیاری از سازمان ها شاهد این مساله هستیم که کارمندان زمان زیادی را صرفِ بروکراسی و گزارش دهی های متعدد می کنند. حتی بسیاری از سیستم های اتوماسیون اداری که ظاهرا مدرن تر از سیستم های بروکراسی می باشند، زمان زیادی را از کارمندان می گیرند. در حالی که 20 درصد از امور روزانه آن ها سازمان را به 80 درصد از نتایجِ مورد انتظار می رساند.

پس خوب است کارمندان را در کارهای مهم تر و با اولویت بالاتر به کار بگیریم. و برای چک کردنِ روند کارِ آنها در بازه های زمانیِ کوتاه، کمتر از روش های وقت گیر استفاده کنیم.

قانون 20/80 پارتو در سایر زمینه ها:

قانون 8020 به طور عمده روی مسائل مدیریتی و اقتصادی تمرکز دارد ولی کاربرد آن به طور گسترده ای در سایر زمینه ها نیز به چشم می خورد. از جمله مواردی که در زیر به آن ها اشاره می شود:

1. کاربرد در علم رایانه: شرکت مایکروسافت معتقد است که برطرف کردنِ 20 درصد از خطاهای گزارش شده از سوی مشتریان، 80 درصد از مشکلاتِ نرم افزارها را حل می کند.
2. کاربرد در علوم ورزشی: 20 درصد از تمرینات و اصول رژیم باعث تاثیرگذاری در تغییر فرم بدن می شوند.
3. کاربرد در ایمنی هنگام کار: 20 درصد از خطرات باعثِ بروز 80 درصد از صدمات و آسیب های جسمی و سوانح می شوند.
4. کاربرد در رسانه های اجتماعی: 20 درصد از محتوایی که روزانه توسط یک کسب و کار تولید می شود مخاطبان را افزایش می دهد و پر بازدید است به طوری که 80 درصد بازدهی را در بر دارد. لذا باید روی همان 20 درصد از مطالب، زمان و خلاقیت بیشتری صرف کرد.

در پایان ذکر این مطلب الزامی است که اصل پارتو قانونی صد در صدی نیست اما پر واضح است که بسیاری از اموری که روزانه در هر جایی و در هر حوزه ای انجام می شوند چندان بازدهی ندارند. با توجه به اینکه بشر همواره در پی کنترل و مدیریت بهتر امور و بهینه سازی عملکرد است، اصل پارتو را برای داشتن راهنمایی به کار برده است. با این هدف که بتواند از منابع در اختیار خود بهترین نتیجه را حاصل کند.