بهترین روش ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست ؟

لین ساریکاس، مدیر مرکز شغلی MBA در دانشگاه نورث ایسترن در بوستون می‌گوید: «دیدن آنچه دیگران می‌بینند، می‌تواند باعث باز شدن چشم شود.» این جمله به‌صورت خلاصه به ما می‌گوید که ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست.

ارزیابی عملکرد 360 درجه در یک جمله به معنای ارزیابی عملکرد تمامی اعضای سازمان از جنبه‌های مختلف است. امروزه اکثر مدیران سازمان‌ها آگاهی دارند که ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست و از آن برای خودارزیابی یا ارزیابی عملکرد کارکنان استفاده می‌کنند؛ اما اگر شما هنوز هم نمی‌دانید ارزیابی عملکرد 360 درچه چیست و یا در سازمان خود از آن استفاده نمی‌کنید، این مقاله از تسکولو را تا انتها مطالعه کنید.

ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست ؟

همه افراد برای خرید محصول مورد نظر خود، جوانب مختلفی را در نظر می‌گیرند و بدون تحقیقات از چند فرد مختلف، خرید نمی‌کنند؛ برای مثال کسی که برای خرید ماشین اقدام می‌کند، حتما قبل از خرید با چند فرد متخصص درباره ویژگی‌ها و معایب ماشین موردنظر مشورت نموده و تنها به نظر یک شخص برای خرید اتکا نمی‌کند. تمامی این تحقیقات به منظور ارزیابی کالای مورد نظر انجام می‌شود. 

ارزیابی عملکرد کارکنان در سازمان هم به همین معنا است. در برخی از سازمان‌های سنتی، فقط شخص مدیر بر عملکرد کارکنان نظر می‌دهد؛ در حالی که مطمئنا نظر یک فرد برای تصمیم‌گیری کافی نیست.

اکثر افراد فکر می‌کنند که ارزیابی عملکرد 360 درجه، روش تحلیلی جدیدی برای ارزیابی عملکرد کارکنان است؛ در حالی که این روش برای اولین بار در دهه ۸۰ و ۹۰‌ میلادی با انتشار کتابی به همین نام، مرسوم شده است و قدمت زیادی دارد.

ارزیابی عملکرد 360 درجه روش و ابزاری کاربردی و موثر است که برای دریافت بازخورد مناسب از جانب سرپرست، همکاران، کارمندان و مشتریان استفاده می‌شود. این روش برای خودارزیابی هر فرد، گزینه مناسبی است؛ چرا که آن شخص با بررسی نظرات دیگران نسبت به خود، می‌تواند خود را بهبود دهد و در نتیجه در کار خود پیشرفت کند.

هدف ارزیابی ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست ؟

حالا که متوجه شدید ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست؛ بهتر است بدانید از این روش برای رسیدن به چه اهدافی استفاده می‌شود. مهم‌ترین هدف ارزیابی عملکرد 360 درجه، جمع‌آوری نظرات مختلف درباره میزان مسئولیت‌پذیری و روحیه همکاری افراد است. همچنین مدیران سازمان از ارزیابی عملکرد 360 درجه استفاده می‌کنند تا با ایجاد تغییرات فردی، تیمی و سازمانی، رفتارهای دارای ارزش برای سازمان را در اعضای تیم، ایجاد و نهادینه کنن.

از طرفی اعضای تیم نیز با اجرای ارزیابی عملکرد 360 درجه، انتظار دارند که نه‌تنها نظرات شرکت‌کنندگان در نظرسنجی‌های فردی درباره آن‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد؛ بلکه نظراتی که درباره افراد دیگر ارائه می‌دهند نیز مورد ارزیابی و آنالیز قرار بگیرد.

مزایای ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست ؟

ارزیابی عملکرد 360 درجه، شما را به عنوان یک فرد یا سازمان، از گروگان گرفتن دیدگاه‌های روسای خود آزاد می‌کند.

بروس سیوی

 شما تنها با خواندن همین جمله از بروس سیوی به‌ عنوان یکی از موفق‌ترین افراد در زمینه استفاده از ارزیابی 360 درجه از خانه نهم PDI در مینیاپولیس، می‌توانید تاثیرات مثبت عملکرد 360 درجه را متوجه شوید؛ اما ما در ادامه به‌طور مفصل، مزایای ارزیابی عملکرد 360 درجه را به شما معرفی می‌کنیم

۱.افزایش پیشرفت گروه با اجرای عملکرد 360 درجه

همه مدیران به دنبال پیشرفت و بهبود سازمان و گروه خود هستند. عملکرد 360 درجه یکی از راه‌های انجام کار گروهی را به افراد نشان می‌دهد. همچنین سبب افزایش احساس مسئولیت افراد نسبت به تیم و در نتیجه بهبود روند کار می‌شود. به بیان ساده، اگر هر فرد، بازخورد مناسبی از دیگر اعضای گروه دریافت کند، می‌تواند آسان‌تر باعث بهبود خود و درنتیجه بهبود گروه شود. 

2. افزایش بازخورد از منابع مختلف

قطعا تاثیر بازخورد از چند فرد مختلف، نسبت به تاثیر بازخورد دریافتی از یک فرد، بیش‌تر است. در این روش، بازخورد همه جانبه‌ای از کارمندان، سرپرستان و مدیران به فرد داده می‌شود که پیشرفت او را به دنبال دارد.

3. بالارفتن دقت کارمندان

زمانی که یک کارمند بداند چند نفر رفتار او را ارزیابی می‌کنند، قطعا دقت بیش‌تری در کار خود نشان می‌دهد. همچنین ارزیابی عملکرد 360 درجه باعث خودارزیابی افراد هم می‌شود و همین کار منجر به افزایش دقت کارمند در کار می‌گردد.

4. جلوگیری از تبعیض بین کارمندان

در ارزیابی‌های فردی ممکن است شخص تحت تاثیر تبعیض نژادی و یا سن قرار بگیرد؛ در حالی‌که با اجرای ارزیابی عملکرد 360 درجه، تعدادی از افراد درباره رفتار یک فرد نظر می‌دهند و امکان تبعیض و غرض‌ورزی کمتر می‌شود. 

5. بهبود خدمات مشتری

زمانی که هر فرد بازخورد مناسبی در خصوص کیفیت محصول یا خدماتش دریافت کند، قطعا آگاهی کاملی از کاستی‌ها و مشکلات آن محصول یا خدمات خود به‌دست می‌آورد؛ در نتیجه باعث بهبود کیفیت محصولات و رضایت بیش‌تر مشتری از سازمان می‌شود. 

معایب ارزیابی عملکرد 360 درچه چیست ؟

استفاده از ارزیابی عملکرد 360 درجه چیزی است که شرکت‌ها نباید برای اجرای آن عجله کنند؛ چرا که بازخورد 360 درجه، پتانسیل مخرب بودن را هم دارد.

شریل اشتاین باکر، معاون ارشد منابع انسانی کاردینال بانک در مک‌لین، ویرجینیا

البته این جمله از شریل اشتاین باکر کاملا طبیعی است؛ چرا که هر طرح و نظریه‌ای، علاوه‌بر ویژگی‌های مثبت، معایبی را هم به دنبال دارد. برخی از معایب ارزیابی عملکرد 360 درجه به شرح زیر است:

1.طولانی بودن ارزیابی عملکرد 360 درجه 

یکی از بزرگ‌ترین معایب عملکرد 360 درجه، زمان‌بر بودن آن است؛ زیرا برای آن‌که بتوانید بازخورد مناسبی نسبت به دیگران داشته باشید، باید مدت زمان مشخصی را برای بررسی رفتار و عملکرد آن‌ها صرف کنید. البته زمان ارزیابی هر شخص متفاوت است؛ مثلا ارزیابی عملکرد مدیر، قطعا بیش‌تر از ارزیابی عملکرد کارکنان ساده، زمان‌بر است. 

همچنین شما برای ارائه بازخورد مستقیم هم نیاز به زمان زیادی برای توضیح و متقاعد کردن فرد دارید؛ زیرا در اکثر مواقع، فرد ارزیابی شده با نظرات و نتایج شما مخالفت می‌کند و همین امر، مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد. 

2. تمرکز بیش از حد بر روی نقاط ضعف

در برخی مواقع، مدیران برای ارزیابی عملکرد کارکنان، بیش‌تر به نقاط منفی آن‌ها توجه می‌کنند؛ در این صورت ممکن است که فرد دچار بی‌انگیزگی و سستی در کار شود. 

3. عدم اطمینان کافی از نتایج

در ارزیابی عملکرد 360 درجه، از نظرات افراد مختلفی برای بررسی عملکرد یک شخص استفاده می‌شود که ممکن است تجربه و تخصص کافی را در این زمینه نداشته باشند. این بی‌تجربگی، سبب بروز اشتباه و غرض‌ورزی به فرد خاصی می‌شود؛ بنابراین گاهی اوقات نمی‌تواند نتیجه مشخص و درستی را ارائه کند. 

مراحل انجام ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست ؟

مراحل انجام ارزیابی عملکرد 360 درجه در هر شرکتی متفاوت است و متناسب با شرایط آن شرکت اجرا می‌شود؛ اما به‌طورکلی، ارزیابی 360 درجه از طریق طراحی پرسشنامه‌های مختلف انجام می‌شود. در ادامه به معرفی مراحل کلی ارزیابی عملکرد 360 درجه می‌پردازیم:

1.در ابتدا عملکرد 360 درجه را به کل سازمان آموزش دهید.

قبل از این که بتوانید این طرح را در شرکت خود پیاده کنید، باید کارکنان شرکت را از هدف ارزیابی عملکرد 360 درجه و چگونگی انجام آن مطلع کنید. به این صورت که با ارسال ایمیل یا با اطلاع‌رسانی سرپرست هر تیم، کارکنان را برای انجام این کار آماده کنید. 

2. نظردهندگان را از بین افراد سازمان انتخاب کنید. 

یکی از مهم‌ترین مراحل در اجرای عملکرد ارزیابی 360 درجه، انتخاب رای‌دهندگان است. در این مرحله باید تعداد شرکت‌کننده‌های نظرسنجی را از بین سرپرستان، کارمندان، مشتریان و مدیران، انتخاب کنید. 

3. نظرسنجی‌های مختلف را توزیع کنید.

در این مرحله باید فرم‌های نظرسنجی را در بین افراد پخش کنید. فرم‌های نظرسنجی به شکل‌های مختلفی از جمله فرم‌های کاغذی، ایمیل یا نرم‌افزارهای مخصوص سیستم بازخورد 360 درجه توزیع می‌شود. 

4. پرسشنامه را برای رای‌دهندگان ارسال کنید. 

پس از توزیع نظرسنجی، باید منتظر جواب نظردهندگان باشید. زمان لازم برای ارسال پرسشنامه، بستگی به نظردهندگان دارد؛ بنابراین این کار ممکن است پروسه طولانی مدتی را طی کند. همچنین پس از ارسال پاسخ نظرسنجی، نظرات افراد را برای بررسی بیش‌تر در اختیار ارزیاب قرار دهید.

5. تکمیل گزارش و ارائه بازخورد به مدیر شرکت 

پس از بررسی‌ کافی پرسشنامه‌ها، ارزیاب، گزارش محرمانه‌ای را تهیه می‌کند و بازخورد اولیه خود را از نظرها ارائه می‌دهد. اصولا مرحله ارائه بازخورد اولیه به‌صورت محرمانه و فقط در جلسه‌ای با حضور مدیر یا سرپرست انجام می‌شود. 

6. برنامه توسعه را تکمیل کنید.

پس از جمع‌آوری اطلاعات و ارزیابی عملکرد کارکنان یا خود ارزیابی، نوبت به ارائه راهکارهایی برای بهبود کارکنان است. در این مرحله با توجه به بازخوردهای ارائه شده، باید زمینه‌های مناسبی برای بهبود عملکرد کارمندان از جمله کارگاه‌های آموزشی فراهم شود. 

7. ارزیابی مجددی بر عملکرد کارکنان داشته باشید. 

پس از پیاده‌سازی راهکارهای مفید برای بهبود کارمندان، باید منتظر نتیجه آن باشید. به این صورت که حدود هشت ماه تا یک سال پس از اجرای ارزیابی، پیشرفت کارمندان را بررسی کنید. 

سوالات پرسشنامه ارزیابی عملکرد 360 درجه چیست ؟

سوالات طرح شده در پرسشنامه‌های ارزیابی عملکرد 360 درجه به نوع کار و مشخصات شغلی فردی که مورد ارزیابی قرار گرفته است، بستگی دارد. خود ارزیابی، ارزیابی مدیر، ارزیابی کارمندان و ارزیابی افراد هم‌سطح تیم، مواردی است که سوالات مخصوص به خود را دارد. از همین‌رو چند نمونه از سوالات مربوط به هر مورد را شرح می‌دهیم:

خود ارزیابی

• آیا شما می‌توانید مسئولیت‌های خود را به راحتی انجام دهید؟
• آیا شما انگیزه کافی برای انجام کار را دارید؟
• به عملکرد خود از ۱ تا ۱۰ چه امتیازی می‌دهید؟

ارزیابی مدیر

• شما به عنوان کارمند سازمان، مهارت رهبری فرد مورد سنجش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
• رفتار مدیر سازمان چقدر بر عملکرد سایر اعضا تاثیر می‌گذارد؟
•  آیا فرد مورد سنجش، توانایی کافی برای اداره امور را دارد؟

ارزیابی کارمندان

• آیا فرد مورد نظر، در کار خود خلاقیت کافی دارد؟
• آیا فکر می‌کنید که این کارمند در حل مسائل، نیاز به تلاش و بهبود مهارت‌های خود دارد یا به راحتی برای مشکلات راه‌حل پیدا می‌کند؟
• آیا هنگام تعامل با این فرد، دچار مشکل می‌شوید؟

ارزیابی افراد هم‌سطح تیم

• به نظر شما آیا مشکلات شخصی فرد مورد نظر بر عملکرد تیم تاثیر منفی می‌گذارد؟
• آیا فرد مورد ارزیابی با انگیزه کافی در تیم فعالیت می‌کند؟
• چگونه می‌توانید به بهبود فعالیت شخص مورد نظر کمک کنید؟

نتیجه‌گیری

دریافت اطلاعات و بازخوردهای مناسب از اطرافیان، به شما کمک می‌کند که بهترین عملکرد را در کار خود داشته باشید؛ بنابراین هیچگاه خود ارزیابی را فراموش نکنید. از طرفی اگر مدیر سازمان یا شرکتی هستید، پس با تعداد زیادی از کارمندان با روحیه‌های مختلف روبه‌رو هستید؛ بنابراین لازم است که ارزیابی عملکرد کارکنان را فراموش نکنید. 

امروزه روش‌های مختلفی از جمله ارزیابی عملکرد 360 درجه، برای ارزیابی عملکرد کارکنان و خود ارزیابی افراد وجود دارد؛ که بهترین روش‌های ارزیابی را در مقاله ارزیابی عملکرد تیم؛ راز رسیدن به موفقیت‌های بزرگ آورده‌ایم. 

توجه داشته باشید که برای ارزیابی عملکرد کارکنان با هر روشی، نیاز به ابزارهای تخصصی دارید. تسکولو یکی از ابزارهای قوی و تخصصی برای ارزیابی عملکرد 360 درجه است که امکان گزارش‌گیری از تمام پروژه‌ها و بررسی آن‌ها را برای مدیران فراهم می‌کند. همچنین در این نرم‌افزار می‌توانید نتیجه بازخورد عملکرد 360 درجه را به افراد نشان دهید. تسکولو یکی از بهترین نرم‌افزارها برای تعامل و گزارش‌دهی به مدیران است؛ بنابراین می‌توانید از تسکولو به عنوان بهترین نرم افزار مدیریت پروژه رایگان استفاده کنید.